چند تا باکتری رو باید بلد باشیم ؟
دوستان خوب من سلام !
امیدوارم حالتون خیلی خوب باشه !
اگه خوبم نباشه بعد خوندن این مطلب امیدوارم که خوب بشه !
تو این مطلب می خوام در مورد باکتری ها توضیح بدهم ، مطلبی که تو کتاب های زیست نظام جدید کمتر بهش توجه شده ولی گهگاه با اسمهاشون برخورد میکنیم !
می خوام این موضوع رو تو 4 بخش توضیح بدم !
1.تقسیم بندی جانداران و جایگاه باکتری ها
2 .ویژگی باکتری ها
3 .کدوم باکتری ها رو باید یاد بگیریم
4. ویروس و باکتری
1.تقسیم بندی جانداران و جایگاه باکتری ها :
خیلی از دانش آموزا وقتی میرسن سال آخرشون یعنی دوازدهم هنوزم نمیتونن پروکاریوت رو از یوکاریوت تشخیص بدن و این معظلیه که بعضی دانش آموزا باهاش دست و پنجه نرم میکنن ولی با خوندن این مطلب قطعاً مشکلتون حل میشه .
از سال نهم به یاد دارید که جاندارن رو به دو بخش یوکاریوت و پروکاریوت تقسیم می کنن . اما تفاوتشون چیه ؟ ساختار بدن تمامی جانداران از سلول ( یاخته ) تشکیل شده اما تفاوت این دو تو تعداد یاخته شون نیست بلکه تو ساختار یاخته شون هستش . کل پروکاریوت ها تک یاخته ای هستن ولی تو یوکاریوت ها بیشترشون پریاخته ای و برخی شون تک یاخته ای هستن . پس اساساً تقسیمشون به پروکاریوت تک یاخته ای و یوکاریوت پریاخته ای درست نیستش چوت تک یاخته ای ها هم تو پروکاریوت ها و هم تو یوکاریوت ها وجود دارن .
همونطور که گفتم تفاوت اساسی این دو دسته در ساختار یاخته شونه .منظور اینه که یاخته تشکیل دهنده پروکاریوت ها هسته مشخص ندارن در حالی که یاخته (های) تشکیل دهنده یوکاریوت ها هسته مشخص دارن .
به واژه مشخص خوب دقت کنید ! دانشگاه که رفتید متوجه میشید که هر دوشون یعنی هم پروکاریوت و هم یوکاریوت هسته دارن ، فقط هسته پروکاریوت ها مشخص نیست بلکه ناحیه هسته مانندی به نام ناحیه نوکلئوئیدی دارن !
حالا که تفاوتشون رو دونستیم میرسیم به تقسیم بندی :
پروکاریوت ها :
شامل تمامی باکتری ها هستن .
یوکاریوت ها :
شامل 4 دسته اند :
1. آغازیان
2 .قارچ ها
3 .گیاهان
4 .جانوران ( لازمه بگم که جانور رو با جاندار قاطی نکنید خیلی مهمه ها )
این چهارتارو با آقای گیج ! به یاد بسپرید .
2. ویژگی باکتری ها :
پس یاد گرفتیم که باکتری جزو پروکاریوت ها و تک یاخته ای هستن و تو یاخته شون هسته مشخصی ندارن .
هیچ اندامک غشاداری ندارن نه تک غشایی نه دو غشایی ، ولی ریبوزوم دارن البته ساختارشون با ریبوزوم یوکاریوتی کمی فرق داره و ساده تره .
ماده وراثتی شون به صورت دنای حلقوی هستش که تو ماده زمینه ای سیتوپلاسم (سیتوسل) قرار داره و به غشای یاخته هم متصله و بهش میگن کروموزوم اصلی ، البته بعضی باکتری ها کروموزوم کمکی یا پلاسمید هم دارن که اونم دنا حلقوی هستش ولی به غشا متصل نیست .
همانندسازی دناشون هم به صورت یک جهتی و هم به صورت دو جهتی انجام میشه .
پروتئین مهارکننده و فعال کننده رو جهت تنظیم بیان ژن میتونن داشته باشن .
قطعا ًپروتئین افزاینده و پروتئین هیستون رو ندارن .
جهت رونویسی فقط یک نوع رنابسپاراز رو دارن .
رونویسی شون می تونه هم به صورت تک ژنی و هم به صورت چند ژنی انجام بشه .
تقسیم یاخته ای شون هم به صورت تقسیم دو تاییه یعنی میتوز و میوز ندارن .
اینم بگم که توانایی آندو و اگزوسیتوز هم ندارن .
تو بعضی از باکتری ها اسمشون نشون دهنده شکلشونه خب چطور ؟
باکتری ها تک یاخته ای هستن و شکل فردی شون سه نوعه :
کوکوس ( کروی )
باسیلوس ( میله ای )
اسپریلیوم ( مارپیچی )
اما وقتی چند تا باکتری کنار هم قرار می گیرن شکل اجتماعیشون بوجود میاد که این هم دو نوعه :
استرپتو ( رشته ای یا تسبیحی )
استافیلو ( خوشه انگوری )
حلا به عنوان مثال باکتری استرپتو کوکوس نومونیا : یعنی شکل فردیشون کوکوس (کروی) و شکل اجتماعیشون به شکل استرپتو ( رشته ای ) خواهد بود یعنی به این شکل :v
2. ویژگی باکتری ها :
کلاً پنج تا باکتری رو میخونید :
- سیانوباکتری : تو فصل 7 دهم میخونیم که نوعی باکتری فتوسنتزکننده و تثبیت کننده نیتروژنه
- ریزوبیوم : اونم تو فصل 7 دهم میخونیم که تثبیت کننده نیتروژنه ولی فتوسنتز کننده نیست .
- عامل کزاز : تو فصل 5 یازدهم میخونید که عامل بیماری کزاز باکتری هستش ولی اسمشو نگفته ولی من میگم کلستریدیوم تتانی .
- استرپتو کوکوس نومونیا : تو فصل 1 دوازدهم میخونید که گونه مورد مطالعه گریفیت و ایوری بود .و تو مراحل کشف ماده وراثتی روش کار کردن
- اشرشیا کلای : اونم تو فصل 1 دوازدهم میخونید که گونه مورد مطالعه مزلسون و استال بود و نحوه همانند سازی دنا (نیمه حفاظتی ) رو روش انجام دادن
این نکته رو هم ذکر کنم که #ریزوبیوم #ربیوزوم #لیزوزوم #لیزوزیم رو با هم قاطی نکنید .
4. ویروس و باکتری :
اگه دقت کرده باشید تو بحث تقسیم بندی جانداران صحبتی از ویروس نشد چرا واقعاً ؟
سوال خوبیه بزارید اینطوری توضیح بدم همه جانداران باید 7 ویژگی مشترک ( ویژگی حیات ) رو داشته باشن که عبارتند از :
- نظم و ترتیب
- هم ایستایی (هومئوستازی)
- رشد و نمو
- جذب و استفاده از انرژی (تنفس یاخته ای )
- تولید مثل
- پاسخ به محیط
- سازش با محیط
پس همه جاندارانی که ذکر کردیم یعنی باکتری ، آغازیان ، قارچ ها ، گیاهان و جانوران همه این هفت ویژگی رو که به ویژگی های حیات هم مشهورن دارن ، در حالی که ویروس همه این ویژگی ها رو نداره . در واقع ساختار ویروس ها اصلاً ساختار یاخته ای نیستش و پیکرشون شامل قطعه ای نوکلئیک اسید ( دنا یا رنا ) به همراه پوششی پروتئینی به نام کپسید هستش که بعضی هاشون به جز پوشش پروتئینی پوششی لیپیدی هم دارن .ویروس ها به میزبانشون وابسته ن و در واقع همانندسازی دنا و تولید مثل شون رو به کمک میزبان انجام میدن و تا زمانی که وارد یاخته میزبان نشه این ویژگی ها رو نداره .بدافزارهایی که باعث ویروسی شدن موبایل ، کامپیوتر و…. میشن هم به همین شکل زندگی میکنن به همین علته اسم اونارم گذاشتن ویروس ، یعنی تا زمانی که شما فایل رو کلیک نکنید مشکلی ندارن ولی به محض کلیک کردن فایل به سیستم شما ( همون میزبان ) دسترسی پیدا میکنن و با کمک اون تکثیر پیدا میکنن . پس اصطلاحاً وقتی ویروس درون یاخته میزبان هستش بهش میگن ویروس فعال ، وقتی خارج از یاخته میزبان قرار داره بهش میگن ویروس غیر فعال (نه زنده و مرده ) . مجموع عواملی که ذکر کردیم باعث شده تا ویروس جزو جانداران محسوب نشه .
نویسنده : کاوه شیلان آبادی
