یادگیری تاریخچه دانشمندان زیست
دوستان خوب من سلام !
تو این مطلب قصد دارم بحث دانشمندان زیست رو مطرح کنم ، بحثی که تو منابع تدریس شده دوران متوسطه برخلاف منابع تدریس شده تو آموزش عالی و دانشگاه کمتر بهش توجه میشه ولی گهگاه با اسماشون برخورد میکنیم .
تو این مطلب هم مثل سایر مطالب قبلی ، واسه این که دید کلی نسبت به موضوع پیدا کنیم و بعد بریم سراغ جزئییات قبل از هر چیزی مطالب رو دسته بندی می کنیم
1.در بررسی دانشمندان زیست باید روی کدوم مطالب تمرکز کنیم ؟
به هیچ وجه لزومی به حفظ کردن تاریخ ولادت و وفاتشون نیست فقط در فصل 1 سال دوازهم که بیشترین تعداد دانشمندان رو بررسی کرده بایستی ترتیب فعالیشون رو بدونید که تو بخش بعدی عرض میکنم خدمتتون.آنچه که مهمه و باید نکته برداری بشه 1. دستاوردشونه که اکتشافشون چی بوده 2. گونه مورد مطاعشونه .مهمترین بخشی که باید خیلی روش تمرکز کنید بخش دوم یعنی گونه مورد مطالعه ست که اولاً بایستی رده بندیش رو تشخیص بدید یعنی یوکاریوت یا پروکاریوته و یا اگه یوکاریوته جزو کدومشونه( اینجا توصیه میکنم قبلش مطلب باکتری ها رو حتما تو سایت نگاه کنید ) ثانیاً با بقیه مطالبی که قبلاً خوندید ترکیبش کنید .به عنوان مثال :
گونه مورد مطالعه هوگودووری :
1.گیاه گل مغربیه پس یوکاریوته و جزو گیاهان نهاندانه دو لپه ای محسوب میشه
- حالا نکات ترکیبیش:
الف ) پرسلولیه ، پس تو سازمان یابی حیاتش یاخته و بافت و اندام و دستگاه رو میتونه تشکیل بده برخلاف تک سلولی ها که بافت و اندام و دستگاه رو ندارن .
ب) چون یوکاریته پس سلول هاش حاوی هسته هستن که مهمترین تفاوت ساختار سلول یوکاریوت و پروکاریوت همین هستش .
پ) چون یوکاریوتن پس اندامک های غشادار مثل میتوکندری و گلژی و شبکه آندو پلاسمی و…. رو دارن در حالی که پروکاریوت ها اندامک غشادار ندارن .ضمناً پلاست ها و واکوئول رو هم دارن که این دو تا اندامک مختص گیاهان هستش و جانوارن ندارن .
ت) چون گیاهن پس بافت هاشون شامل بافت های پوششی ، زمینه ای و آوندی خواهد بود .
ث) چون نهاندانه محسوب میشن پس تو بخش آوندیشون و در بین آوند چوبی هاشون هم تراکئید رو دارن و هم عناصر آوندی ، چون نهاندانگان کاملترین سیسیتم آوند چوبی رو دارن .
ج) گیاه به هیچ عنوان بافت عصبی رو نداره پس نورون و یاخته پشتیبان نداره .
چ) چون یوکاریوتن پس سیستم دفاعیشون هم شامل دفاع اختصاصیه هم دفاع غیر اختصاصی .
ح) تو بحث تقسیم یاخته ای هم میتوز دارن و هم میوز
خ) ساختار تولید مثل جنسیشون گل هستش که اونم شامل چهار حلقه هم مرکزه
د) یاخته جنسی نر تو حلقه سومشون ایجاد میشه و یاخته جنسی ماده تو حلقه چهارم
ذ) لقاحشون به صورت مضاعفه
ر) تکثیرشون به وسیله دانه انجام میشه
ز) چون یوکاریوته پس ماده وراثتی اصلیش تو هسته قرار داره و به صورت کروموزم هستش خوب طبیعتاً باید بدونید که کروموزوم از دنا و پروتئین تشکیل شده و دناشونم خطیه .البته تو میتوکندری و کلروپلاسشونم ماده وراثتی دارن که اونجا دیگه به شکل کروموزوم نیستش و فقط به صورت دنای حلقویه
ژ) همانند سازی دناشون تو هسته به صورت دو جهته انجام میشه ولی همانندسازی دنای حلقویشون مثل پروکاریوت ها انجام میشه
س) چون یوکاریوتن پس سه نوع آنزیم رنابسپاراز جهت رونویس رو دارن
ش) چون یوکاریوتن پس رونویسی شون به صورت تک ژنی انجام میشه
ص) تو بحث تنظیم بیان ژنشون ، مهارکننده و فعال کننده رو ندارن چون اینا مختص پروکاریوت ها هستش ولی در عوض افزاینده رو میتونن داشته باشن که مختص یوکاریوت ها هستش .
ض) تنفس یاخته ای شون هم به صورت هوازی و هم به صورت بی هوازی میتونه انجام بشه و هر دو نوع تخمیر یعنی الکلی و لاکتیکی رو میتونن داشته باشن .
ط) چون دو لپه ایه پس یاخته های غلاف آوندیشون فاقد کلروپلاستن و یاخته های پارانشیمیشون به صورت نرده ای و اسفنجی هستش .
و…….
اینا نکاتی بود که در طی سه سال دوره دوم متوسطه یعنی دهم و یازدهم و دوازدهم تو فصول مختلف باید مطالعه بشه و با این مثال حالا چهارچوب کار میاد دستتون که چقدر گونه های مورد مطالعه دانشمندان مهمه و نباید ساده ازشون گذشت !
2. کدوم دانشمندان زیست مطرح شدن و دستاوردشون چی بوده ؟
تو این بحث به تفکیک دهم و یازدهم و دوازدهم پیش میریم :
دهم :
فصل سوم : ارسطو : که معتقد بود نفس کشیدن واسه خنک کردن قلبه و ترکیب شیمیایی هوای دمی و بازدمی فرقی با هم ندارن ! که بعداً فهمیدیم اشتباهه !
فصل ششم : رابرت هوک : که اولین بار یاخته رو تو بافت مرده چوب پنبه کشف کرد ، پس گونه مورد مطالعه ش درسته مرده ست ولی بهر حال یوکاریوته .
البته این نکته رو هم بگم که رابرت هوک رو با لیون هوک اشتباه نگیرید ، لیون هوک کاشف میکروب بود .
یازدهم :
فصل پنجم : ایلیا مچنیکوف : که در واقع فرایند بیگانه خواری (فاگوسیتوز) رو کشف کرد .گونه مورد مطالعه ش رو دقت کنید که لارو یعنی نوزاد ستاره دریایی بود نه آمیب ! در واقع بحث آمیب رو واسه این پیش کشیده که میخواد بگه گلبول های سفید که مشاهده کرده بود و بیگانه خواری میکردن حرکتشون شبیه آمیب بود که میشه حرکت با پای کاذب .اینم بگم که ستاره دریایی( خارپوستان) رو با عروس دریایی ( کیسه تنان ) قاطی نکنید.
فصل نهم : داروین و پسرش : که در واقع رو نورگرایی ( فوتوتروپیسم ) کار کردن .گونه مورد مطالعه شونم نوعی گیاه از گندمیان(چمن) بود .
دوازدهم :
فصل اول : تو این فصل هم تعداد دانشمندان بررسی شده زیاده و هم ترتیبشون مهمه که تو این بخش به ترتیب درموردشون توضیح میدم :
1.میشر : هر چند تو بخش بیشتر بدانید اومده ولی فقط اینو بدونید کسی بود که نوکلئیک اسید( دنا و رنا ) رو کشف کرد .ولی در مورد این که دنا ماده وراثی هستش یا این که ساختارش چطوریه اطلاعی نداشت .
- گریفیت : اطلاعات اولیه رو در مورد ماده وراثتی بدست آورد ولی ماهیتش رو کشف نکرد . گونه مورد مطالعه شم هم موش (یوکاریوت) و هم باکتری( پروکاریوت ) بود اونم از نوع استرپتوکوکوس نومونیا .
- ایوری و همکاراشون : ماهیت ماده وراثتی رو کشف کرد که در واقع همون دنا بود .که 16 سال بعد از گریفیت به این نتیجه رسیدن . ضمناً گونه مورد مطالعشون برخلاف گریفیت که هم موش بود و هم باکتری این بار فقط باکتری بود اونم باکتری استرپتوکوکوس نومونیا .
تا اینجا در مورد ساختار دنا زیاد اطلاعی نداشتن و فکر میکردن تو دنا مقدار آدنین با تیمین و سیتوزین و گوانین برابره (A=T=C=G ) تا این که :
- چارگاف : بدون ذکر دلیل متوجه شد که تو دنا مقدار آدنین با تیمین برابره (A=T ) و مقداره سیتوزین با گوانین برابره (C=G ) . این نکته یادتون باشه که داده های کشف شده چارگاف فقط تو مجموع دو رشته ی دنا درسته و صدق میکنه وگر نه تو یک رشته دنا یا تو رنا که یک رشته ایه صدق نمیکنه .
- ویلکینز و فرانکلین : با استفاده از پرتو ایکس تصاویری از دنا تهیه کردن و فهمیدن که دنا مارپیچیه و بیش از یک رشته داره ( دقت کنید دقیق نمیدونستن دو رشته اییه ) و ابعاد مولکول ها رو بدست آوردند .
- واتسون و کریک : مدل مارپیچ نردبانی دنا رو با استفاده از داده های خودشون و چارگاف و ویلکینز و فرانکلین طرح کردن، همون طرحی که امروزه ما در مورد دنا میخونیم . این جا لازمه دقت کنید که دو رشته ای بودن دنا و قانون جفت بازهای مکمل( علت درست بودن اطلاعات چارگاف ) و وجود پیوند هیدروژنی و فسفودی استر تو دنا رو کشف کردن .
- مزلسون و استال : نحوه همانند سازی دنا ( نیمه حفاظتی ) رو کشف کردن و ضمناً گونه مورد مطالعشونم نوعی باکتری ( پروکاریوت) بود اما باکتریشون با باکتری گریفیت و ایوری فرق داشت چون اشرشیا کلای بود .
فصل چهارم : هوگودووری : گونه مورد مطالعه ش گیاه گل مغربی بود و روی گونه زایی هم میهنی با خطای میوزی کار میکرد .
فصل هشتم :
1.ایوان پاولوف : رفتار شرطی شدن کلاسیک رو کشف کرد و گونه مورد مطالعه شم سگ بود .
- اسکینر : رفتار شرطی شدن فعال رو کشف کرد و گونه مورد مطالعه شم موش بود .
نویسنده : کاوه شیلان آبادی
