روش مطالعۀ علوم و فنون ادبی

• تاریخ ادبیات:

برای خواندن قسمت تاریخ ادبیات «مطالعۀ مقایسه‌ای» به همراه مرور و تمرین تستی فراوان بسیار کمک‌کننده است چرا که این مبحث از علوم ادبی باید ملکۀ ذهن‌تان شود.

دیگر روش مطالعه علوم و فنون «خلاصه نویسی» از تاریخ ادبیات است

در درس تاریخ ادبیات ممکن است دچار یک اشتباه بزرگ شوید؛ رونویسی از کتاب درسی به جای خلاصه نویسی از آن. 

یعنی شما در همان مرحله اول مطالعه که کتاب درسی را باز کردید یا شروع به مطالعه درسنامه کتاب فنون ادبی پایه مشاوران آموزش کرده اید، حجم زیادی از مطالب را بنویسید که به نظرتان مهم است. 

در حالی‌که خلاصه نویسی را نباید در این مرحله انجام دهید. خلاصه نویسی را با حاشیه نویسی و نکته نویسی اشتباه نگیرید. در مطالب آینده از نکات مشاوره‌ای بیشتری برای‌تان خواهیم گفت.

اما چند نکته ویژه خلاصه نویسی تاریخ ادبیات و سبک شناسی

1) سعی کنید برداشت ها و یادگرفته های خودتان را بیشتر به عنوان خلاصه نویسی، ثبت کنید. البته بعضی جملات و عبارات کلیدی هستند که نیاز به انتقال عینی دارند. 

2) اگر شنیدید که تاریخ ادبیات را به بعد از عید موکول کنید، اشتباه است. این استراتژی مطالعه در کتاب جدید کاملا نادرست است. چون حجم مطالب آن به اندازه ای زیاد است که نیاید به دقیقه نود واگذار کنید. 

3) همیشه در خلاصه نویسی تاریخ ادبیات به دنبال این باشید که نوعی نظم و سامان فکری-ذهنی-علمی در نوشته های خود کشف کنید. مثلا: ترتیب تاریخی، ارتباط افراد با یکدیگر و افراد مشهور هر عصر، ارتباط سازی های شخصی بین افراد و آثار آنها. 

4) در تاریخ ادبیات همه چیز مهم است؛ پس گمان نکنید که اگر از 6 اثر متعلق به یک شاعر یا نویسنده، 4 اثر را بدانید کافیست!

این تصور بخاطر ذهنیت و شناخت دانش آموزی شماست که فکر می‌کنید همان طور که معلم از ما 4 اثر را می خواسته پس برای کنکور هم کافیست … یا اگر برای ویژگی های زبانی، فکری یک عصری و سبک ادبی تمام آن ها را ندانید، ایرادی ندارد! که اشتباه فکر می کنید. 

• عروض و قافیه:

برای خواندن قسمت عروض کتاب بهتر است از متن کتاب درسی و درسنامۀ آموزشی کتاب کمک درسی شروع کنید چرا که لازم است دانش پایۀ عروض را داشته باشید. این دانش را بر اساس تقطیع پیش ببرید. در نقطه ای از تقطیع شعر، پی خواهید برد که تقطیع تنها راه ممکن نیست. و خودتان زودتر از قبل می‌توانید وزن شعر را حدس بزنید و این فن، همان یادگیری عروض سماعی است که براساس خواندن چشمی و هم‌زمان گوش دادن به خوانش خودتان از شعر، تعریف می‌شود.

• پیشنهاد مؤلف محترم؛ سرکار خانم مهسا آقاصفری در مطالعۀ عروض نیز همین است که ابتدا ریزه‌کاری‌های عروض را یاد بگیرید و به مرور زمان با تکرار و تمرین فراوان میانبر بزنید تا در حل تست‌ها با عروض سماعی مهارت پیدا کنید. با این روش هوش موسیقیایی خود را تقویت می‌کنید.

وقتی اوزان عروضی شناخته شود هم اختیارات شاعری به راحتی تشخیص داده می‌شود و همچنین حل سوالات تستی بسیار آسان‌تر و البته سریع‌تر می‌شود.

برای مثال دانش آموز می‌داند که اختیار ابدال یعنی به جای دو هجای کوتاه یک مصراع در برابر یک هجا بلند مصراع دوم آورده شود؛ پس به جای تقطیع تمام مصراع‌های هر گزینه، به سراغ گزینه‌ای می‌رود که ارکانش دو هجای کوتاه پشت هم دارد مثل فعلاتن و مفتعلن.

یادگیری این مهارت در مبحث عروض، نیازمند تمرین و تحلیل ابیات متنوعی است. 

• آرایه‌های ادبی:

• پیشنهاد معلم ـ مؤلف برای مطالعه مبحث آرایه‌های ادبی، روش مقایسه‌ای است؛ منظور این است که بدانید بین مجاز و استعاره چه تفاوتی وجود دارد؟/ بین مجاز و کنایه چه تفاوتی وجود دارد؟

همچنین در حل تست‌ آرایه‌های ادبی، تست‌زنی به روش رد گزینه در مهارت پیدا کردن برای این مبحث برای مدیریت زمان، بسیار مهم است.

به نمونه‌ای از مقایسۀ بین سه آرایه که در کتاب جامع کنکور مشاوران است دقت کنید: